„Wróg numer jeden”, reż. Kathryn Bigelow

Mission number one

Kathryn Bigelow po Oscarowym sukcesie „Hurt Lockera” znów wraca do tematu wojny na Bliskim Wschodzie. Jej najnowszy film „Wróg numer jeden” - opowieść o mozolnej pracy agentów CIA walczących z terroryzmem – przyniósł jej pięć nominacji do Oscara, ale na powtórzenie sukcesu raczej nie ma szans.

Wrogiem numer jeden jest Osama Bin Laden. Wokół poszukiwań przywódcy terrorystycznej Al- Kaidy osnuta jest fabuła tego wojennego thrillera. Kathryn Bigelow przedstawia działania amerykańskich służb specjalnych, codzienność w pakistańskiej bazie wojennej, porażki i sukcesy agentów, konflikty pomiędzy białymi kołnierzykami z Waszyngtonu i  żołnierzami zamkniętymi  w pustynnych barakach. Nie dostajemy jednak panoramy amerykańskiej machiny antyterrorystycznej, ale portret człowieka walczącego z systemem, który wierzy, że może zmienić świat. Tym człowiekiem jest młoda agentka Maya (Jessica Chastain), która w 2003 roku trafia do przesyconej testosteronem bazy w Pakistanie.  

Z pozoru delikatna i wrażliwa kobieta nie jest traktowana poważnie przez innych agentów. Wie, że musi przyjąć maskę twardej, cynicznej i aroganckiej żołnierki.  Jednak  jej poświęcenie i determinacja pełne są gorących emocji, Maya jest przeciwieństwem zobojętniałych i nijakich agentów, którzy przypominają pocztowych urzędników. Dzięki swojej postawie zdobywa uznanie wśród komandosów, z którymi szykuje się do misji Trójząb Neptuna, czyli bezpośredniego schwytania i zabicia Bin Ladena. Świetna kreacja Jessici Chastain pozwala zobaczyć kinowej publiczności pełną potu, łez i zmęczenia twarz spec agenta, która w społecznych debatach zasłaniana jest często wymuskaną twarzą polityka.

Sukces filmu tkwi przede wszystkim w scenariuszu. Jego autor, Mark Boal miał zebrać informacje z pierwszej ręki, od samych Agentów CIA, w tym od tych, którzy 2 maja 2011 zabili Bin Ladena. Niektórzy amerykańscy senatorowie zapowiedzieli protest i ukaranie informatorów. Skandal wywołały także sceny tortur pokazywane w filmie, choć metody przesłuchań i działań spec służb od dawna są tajemnicą Poliszynela. 

Wiem, że ryzykuję wyrzucenie z komisji za ujawnienie swoich intencji, ale nie będę głosował na "Wroga numer jeden" w żadnej z kategorii. Nie zagłosuję na film, który robi bohaterów z Amerykanów popełniających przestępstwo tortur – powiedział członek Amerykańskiej Akademii Filmowej, politycznie zaangażowany reżyser David Clennon. Burza jaką wywołał film dobrze służy jego promocji, już teraz „Zero Dark Thirty” jest na szycie amerykańskiego box office’u.  O wartości „Wroga…” nie stanowią wyłącznie niepoprawnie polityczne treści i realizm w ukazywaniu wojny z terroryzmem.  Film Bigelow jest zrealizowany z wielką dbałością o szczegóły, trzyma w napięciu, nawet gdy doskonale wiemy co się za chwilę wydarzy.  W finałowych scenach likwidacji szefa Al-Kaidy widz może śledzić sekunda po sekundzie działanie żywych ludzi, czuć ich strach, zdenerwowanie. Fani nowoczesnych technologii i militariów będą zachwyceni, kiedy zobaczą techniczne „zabawki” bojowe, których nie powstydziłby się sam James Bond (ze starszych wersji). Chociaż pokazane na ekranie nowoczesne, niewidzialne dla radarów i ultraciche helikoptery to tylko łudząco podobne atrapy (oryginał nie może być publicznie pokazywany) trudno oprzeć się wrażeniu, że walka z terroryzmem kosztuje miliardy dolarów. Dzieło pary Bigelow-Boal (wkład scenarzysty jest ogromny!) to dobrze wykonany thriller. 

Drażnić mogą jedynie pompatyczne sceny przedstawiające amerykańską megalomanię oraz przesadnie eksploatowane słowo „fuck”, które używane jest w niemal co drugiej wypowiedzi. Można się zastanawiać czy film jest laurką pochwalną, która ma sławić potęgę Stanów Zjednoczonych, wedle zasady, że metodą prób i błędów, dzięki determinacji można wygrać, czy krytyką militaryzmu. „Wróg numer jeden” na pewno nie szokuje, pokazane w filmie metody działania spec służb są powszechnie znane. Wspomniane już tortury to raczej wersja soft (nie ma przecież okrytych złą sławą działań takich jak szczucie psem, gwałty, przypalanie i rażenie prądem genitaliów) wyglądająca na w pełni usprawiedliwioną. Pokażemy wam jak było ciężko, jak wiele poświęciliśmy dla zachowania pokoju i pomszczenia ofiar z 11 września 2001, pokażemy, że tortury były, ale przecież nie aż tak brutalne, no i jak więźniowie współpracowali, to dostawali nagrody i jedzenie – zdają się mówić twórcy obrazu. Dlatego filmu Bigelow w żaden sposób nie można traktować jak dokumentu. To pocztówka z wojny, laurka złożona Stanom Zjednoczonym, bolesna, ale w końcowym rozrachunku ładna i załatwiająca sprawę: mission is completed.

Rafał Pikuła